يو اين جو فوجي مبصر گروپ: پاڪ ڀارت امن ڪوششن جو ثالث؟

ليکڪ ايس ايم رضوان
گڏيل قومن 1947ع ۾ ڀارت ۽ پاڪستان جي آزاديءَ کان وٺي ڪشمير جي علائقي ۾ امن امان برقرار رکڻ ۾ صلاحڪاري جو ڪردار ادا ڪيو آهي. جڏهن ڄمون ۽ ڪشمير جي مسئلي تي ٻنهي رياستن جي وچ ۾ تڪرار پيدا ٿيو. ڀارت اهو معاملو گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل ۾ کڻي ويو. گڏيل قومن جي ڪميشن (UNCIP) کي ٻنھي ملڪن جي وچ ۾ مسئلن جي تحقيق ۽ ثالثي لاءِ قائم ڪيو. گڏيل قومن جو فوجي مبصر گروپ: پاڪستان ۽ ڀارت امن جي ڪوششن جا اهم ثالث آهن. گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل جي ميمبرن جو نيويارڪ ۾ 16 آگسٽ 2019 تي ڪشمير جي حوالي اجلاس ٿيو. موجود مکيه اسٽيڪ هولڊرز مان هڪ هندستان آهي. جڏهن ته IIOJK ۾ پونچھ، راجپوري، سرينگر، نئين دهلي ، جمئو ۽ رابطا آفيسون گڏيل قومن جي فيلڊ اسٽيشنون آهن. پاڪستان ۾ گڏيل قومن جون فيلڊ اسٽيشنون اسڪردو، گلگت، ڊوميل، راولڪوٽ، ڪوٽلي ۽ ڀمبر ۾ واقع آهن. فيلڊ اسٽيشنون به سيالڪوٽ ۾ ورڪنگ بائونڊري سان گڏ آهن. گڏيل قومن جي فوجي مبصرن جو پهريون گروپ 24 جنوري 1948 تي IIOJK ۾ هندستان ڏانهن ويو. 1948ع ۾ جڏهن سلامتي ڪائونسل هڪ ٺهراءُ پاس ڪيو جيڪو ڪشمير ۾ پاڪستان ۽ هندستان جي وچ ۾ ڇڪتاڻ کانپوءِ زميني صورتحال تي غور ۽ ويچار لاء ڪميشن ھو .1949ع ۾ ڪراچي معاهدي تحت هڪ ٽيم ڪشمير جي تڪراري علائقي ڏانهن موڪلي وئي. ان سلسلي ۾ مشن جو سربراهه گڏيل قومن جي سيڪريٽري جنرل کي رپورٽ ڪري ٿو.هيڊ آف مشن جي مقرري جو مدو ٻه سال هوندو آهي. جولاءِ 2018 ۾، انتونيو گوتريس، موجوده سيڪريٽري جنرل، يوراگوئين فوج جي ميجر جنرل جوز ايلاديو الڪين کي چيف فوجي مبصر مقرر ڪيو ۽ سويڊش ميجر جنرل گستاف لوڊن کي UNMOGIP مشن جو سربراهه مقرر ڪيو ويو. گڏيل قومن جي رپورٽ موجب مشن هن وقت 19 ملين آمريڪي ڊالر جي سالياني بجيٽ تي ڪم ڪري ٿو. ياد رهي ته 1972ع جي شملا معاهدي کان پوءِ ڀارت ۽ پاڪستان ڪشمير تڪرار جي ٻه طرفي حل تي اتفاق ڪيو هو. ڀارت گڏيل قومن جي مبصرن کي اهم ڪردار ادا ڪرڻ کان روڪيو آهي. 2014 ۾ ڀارت UNMOGIP کي ڪشمير ۾ پنهنجو دفتر بند ڪرڻ لاءِ چيو آهي. جنهن کانپوءِ 2017ع ۾ ڀارتي پرڏيهي وزارت هڪ بيان ۾ چيو هو ته ان وٽ صورتحال جي نگراني ڪرڻ جو ڪو به مينڊيٽ ناهي. جڏهن ته گڏيل قومن جو مشن ڪشمير تڪرار ۾ ڪنهن به ڌر جي مداخلت سان ڪم ڪري رهيو آهي ڇاڪاڻ ته مشن کي صرف گڏيل قومن جي سيڪريٽري جنرل جي صوابديد تي ختم ڪري سگهجي ٿو. جيڪي بار بار هندستان ۽ پاڪستان ٻنهي کي ياد ڏياريندا رهيا آهن ته ڪشمير تڪرار جي حتمي حل لاءِ گڏيل قومن جي چارٽر تي عمل ڪن. گڏيل قومن کي لائين آف ڪنٽرول (ايل او سي) تي ٿيندڙ سيڪيورٽي پيش رفتن کان آگاهه ڪري ٿو. گذريل سال پڻ پاڪستان باقاعده طور تي ڀارتي فوج طرفان لائن آف ڪنٽرول جي مبينه خلاف ورزي تي ڊوزيئر حوالي ڪيو. پاڪستان والاريل ڪشمير ۾ انساني حقن جي ڀڃڪڙين کي تحفظ ڏيڻ لاءِ گڏيل قومن جي ٺهرائن تي زور ڏئي رهيو آهي. ڪشمير جي مسئلي تي گڏيل قومن جي اهميت آهي. ڪشميري عوام به گڏيل قومن کي هڪ قسم جو ثالث سمجهي ٿو ڇاڪاڻ ته گڏيل قومن جو واحد عالمي فورم رهيو آهي جنهن جون ڪشمير تڪرار تي ڪيتريون ئي قراردادون آهن. حريت اڳواڻن پاران گڏيل قومن جو چالوڪا نعرو گذريل ڪيترن سالن کان مزاحمتي مهم جي حصي طور باقاعدگي سان سامهون آيو آهي. ڀارت 2014ع ۾ ڪشمير بابت گڏيل قومن جي فوجي مبصر گروپ کي نئين دهلي ۾ حڪومت طرفان فراهم ڪيل آفيس خالي ڪرڻ جو چيو هو. هندستان وارا ڪافي عرصي کان ان مشن جي خلاف سخت موقف اختيار ڪري رهيا آهن. هندستاني حڪومت هندستان ۽ پاڪستان تي گڏيل قومن جي فوجي مبصرن جي گروپ (UNMOGIP) کي چيو آهي ته پنهنجا رابطا دفتر هندستاني حڪومت جي حوالي ڪن. گڏيل قومن جون آفيسون هندستان جي گاديءَ واري هنڌ سرينگر ۾ قائم آهن. ان ۾ UNMogip به شامل آهي، جيڪو 1949ع ۾ ٻنهي ملڪن وچ ۾ پهرين جنگ کان پوءِ ڪراچي معاهدي تحت قائم ٿيو هو. گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل جي قراردادن ۾ ڄمون ۽ ڪشمير کي تڪراري علائقو تسليم ڪيو ويو آهي، جيستائين ڄمون ۽ ڪشمير جي عوام جي مرضي جو تعين گڏيل قومن طرفان ريفرنڊم ذريعي نه ڪيو وڃي. پاڪستان ريفرنڊم جي قرارداد تي عملدرآمد جو پنهنجو مطالبو برقرار رکيو آهي. جنهن موجب گڏيل قومن ۾ ملڪ جي مستقل نمائندي مسعود خان ڀارت طرفان ان کي برقرار رکيو آهي. هندستان جو چوڻ آهي ته 1972 ۾ شملا معاهدي تي هندستان ۽ پاڪستان جي دستخط ٿيڻ کانپوءِ گڏيل قومن جو ڪردار گهٽ رهيو. جنهن تحت ٻنهي ملڪن ڪشمير سميت سمورن تڪرارن کي ٻه طرفي حل ڪرڻ تي اتفاق ڪيو.
ڀارتي آفيس جي انچارج ميجر نڪولس ڊياز جو چوڻ هو ته آفيس خالي ڪرڻ جو ڪو سبب ناهي ٻڌايو ويو. مبصر گروپ گڏيل قومن جي مينڊيٽ جي مطابق ڪم ڪندو رهندو ۽ متبادل رهائش جي تلاش ۾ آهي. پاڪستان ڪشمير ۾ جنگبندي جي ڀڃڪڙين جي حوالي سان يو اين موگپ کي شڪايتون داخل ڪرڻ جو سلسلو جاري رکيو آهي. ڀارت جنوري 1972ع کان لائين آف ڪنٽرول جي ڀارتي پاسي گڏيل قومن جي مبصرن جي سرگرمين تي پابندي لڳائي ڇڏي آهي. پهرين جنوري 1948ع تي ڀارت گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل ۾ ڪشمير مسئلي جي حل جو مطالبو ڪيو. گڏيل قومن جي ڪميشن آن انڊيا اينڊ پاڪستان (UNCIP) جي قيام کان پوءِ 21 اپريل 1948ع تي گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل قرارداد نمبر 47 پاس ڪئي.1948ع ۽ 1949ع جي وچ ۾، UNCIP برصغير ۾ اهڙو حل ڳولڻ جي ڪوشش ڪئي جيڪا هندستان ۽ پاڪستان ٻنهي لاءِ قابل قبول هجي*

پهنجو تبصرو موڪليو