اسلام آباد(بيورو رپورٽ) سپريم ڪورٽ فوجي عدالتن ۾ شهرين جا ٽرائل روڪڻ واري درخواست رد ڪري ڇڏي آهي.سپريم ڪورٽ ۾ چيف جسٽس عمر عطا بنديال جي سربراهي ۾ جسٽس اعجاز الاحسن، جسٽس منيب اختر، جسٽس يحيٰ آفريدي، جسٽس مظاهر علي اڪبر نقوي ۽ جسٽس عائشه ملڪ تي ٻڌل 6 رڪني لارجر بينچ فوجي عدالتن ۾ شهرين جي ٽرائل خلاف درخواستن جي ٻڌڻي ڪئي.ٻڌڻي دوران اٽارني جنرل منصور عثمان دليل ڏيندي چيو ته 9 مئي تي رٿيل حملن جا تفصيل گذريل ٻڌڻي ۾ پيش ڪيا وڃن. فوٽوگرافي ثبوتن مان ثابت ٿئي ٿو ته حملي ۾ ملوث سمورن ماڻهن جا منهن صاف هئا.ان واقعي کانپوءِ صرف 102 ماڻهن کي ڏاڍي محتاط انداز ۾ گرفتار ڪيو ويو، ٻيهر 9 مئي تي جيڪو ٿيو، اهو تاريخ ۾ ڪڏهن به نه ٿيو.جيڪو 9 مئي تي ٿيو هو مستقبل ۾ ٻيهر ٿيڻ نه ٿو ڏئي سگهجي. ان دوران جسٽس مظاهر نقوي پڇاڻو ڪيو ته ڪهڙي طريقي سان ماڻهن کي فوجي حراست ۾ ورتو ويو آهي؟ ان تي اٽارني جنرل چيو ته آرمي ايڪٽ جو سيڪشن سول ڏوهن بابت واضح آهي. جيڪڏهن ڪنهن شهري طرفان سول ڏوهن جو ارتکاب ڪيو ويو آهي ته ٽرائل آرمي ايڪٽ تحت نٿو ٿي سگهي.چيف جسٽس چيو ته آرمي ايڪٽ جو سيڪشن 2 پڙهو جيڪو سولين جي ٽرائل بابت آهي. ان تي اٽارني جنرل چيو ته آرمي ايڪٽ جي سيڪشن 2 موجب جيڪڏهن ڪو شهري دفاعي ڪم ۾ مصروف آهي ته هو ان قانون جي دائري ۾ اچي ٿو. آرمي ايڪٽ موجب جيڪو به سول فورسز جي نظم و ضبط جي ڀڃڪڙي ڪندو اهو به قانون جي دائري ۾ ايندو.جسٽس عمر عطا بنديال پڇاڻو ڪيو ته فورسز جو نظم و ضبط ڪيئن خراب ٿي ويو آهي؟ فوجي آفيسر جي ڪم ۾ خلل وجهڻ ۽ نظم و ضبط کي ٽوڙڻ قانون ۾ لکيل آهي يا نڪتل؟ اٽارني جنرل چيو ته اهو آرمي ايڪٽ ۾ درج آهي، ان تي جسٽس يحيٰ آفريدي پڇاڻو ڪيو ته ڇا توهان چئي رهيا آهيو ته آرمي ايڪٽ بنيادي انساني حقن جي دائري کان ٻاهر آهي. اٽارني جنرل چيو ته آرمي ايڪٽ بنيادي انساني حقن تي لاڳو نٿو ٿئي.جسٽس يحيٰ آفريدي پڇاڻو ڪيو ته ڇا فوجي يا سولين، جيڪي به آرمي ايڪٽ تحت ٽرائل تي اچن ٿا، انهن کي بنيادي انساني حقن کان ڌار ڪيو ويندو؟ جسٽس منيب اختر پڇاڻو ڪيو ته ڇا آرمي آفيسر کي زخمي ڪرڻ فرض پورو ڪرڻ کان روڪڻ جي برابر آهي؟بنيادي انساني حقن کان سواءِ سمورن ڏوهن جي سزا ڪورٽ مارشل آهي. هڪ طرف اهو چيو ويو آهي ته رياست انساني حقن کان ماورا ڪو به قانون نٿي ٺاهي سگهي.ٻئي طرف، توهان اهو چئي رهيا آهيو ته هن خاص قانون ۾ انساني حق لاڳو نه ڪيا ويا آهن. مان توهان جي دليل جي منطق کي سمجهڻ کان قاصر آهيان.ٻڌڻي دوران چيف جسٽس آف پاڪستان ريمارڪس ڏنا ته عدليه جي آزادي انصاف جو بنياد آهي.پراسيڪيوشن ملٽري ايڪٽ تحت ڪيس جو فيصلو ڪندي.اپيل به ٻڌي ويندي، فوجي عدالت جي فيصلي خلاف آزاد فورم تي اپيل ڪرڻ جو حق بنيادي حقن جي ضمانت آهي.اسلام آباد ۾ تيز برسات سبب ججن کي عدالتي ڪمري ۾ ڪيس ٻڌڻ ۾ ڏکيائي جو منهن ڏسڻو پيو، جنهن تي جسٽس يحييٰ آفريدي اٽارني جنرل کي سخت آواز ۾ دليل پيش ڪرڻ جي هدايت ڪئي. اٽارني جنرل پنهنجي دليلن ۾ چيو ته فوجي ٽرائل دوران جوابدارن کي وڪيل رکڻ جو حق ڏنو ويو آهي، ملزم فوج جي قانوني برانچ جو آفيسر يا پرائيويٽ وڪيل به مقرر ڪري سگهي ٿو، فوجي عدالتن جي ٽرائل ۾ جوابدار کي ڏوهه کان انڪار يا صحت جرم جو اختيار ڏنو ويندو آهي، جوابدار کي ڏوهه جي سزا ٻڌائي ويندي آهي ۽ ڏوهه کان انڪار ڪرڻ تي آرمي چيف جو باقاعده ٽرائل شروع ٿيندو آهي. ان تي چيف جسٽس رمارڪس ڏنا ته فوجي عدالتن ۾ جوابدارن کي پنهنجو دفاع ڪرڻ لاءِ تمام گهٽ وقت ڏنو ويندو آهي، ان تي اٽارني جنرل چيو ته فوجي عدالتن ۾ جوابدارن کي پنهنجو دفاع ڪرڻ جو پورو وقت ڏنو ويندو آهي، آرمي ايڪٽ تحت فيصلو اڪثريتي ووٽن سان ٿيندو آهي، موت جي سزا جي صورت ۾ فيصلو ٻه ڀاڱي ٽي ٿيڻو هوندو آهي، موت جي سزا جو موجوده ڪيس سان ڪو به تعلق ناهي. چيف جسٽس چيو ته هن ڪيس ۾ جيڪو ڪجهه ٿيندو اهو قانون سازي سان ئي ممڪن آهي، توهان جي چوڻ موجب ٽرائل اڃا شروع ناهي ٿيو ته جاچ هلي رهي آهي، فوجي ٽرائل شروع ٿيڻ کان اڳ عدالت کي آگاهه ڪيو ويندو، نوٽيفڪيشن جاري ڪيو ويو ته ٽرائل شروع نه ٿيندو، ثبوت رڪارڊ ڪيا ويندا ۽ ٽرائل اوپن ڪورٽ ۾ ٿيندو.جسٽس مظهر پڇاڻو ڪيو ته جوابدارن کي سيلز ۾ رکيو ويو آهي يا ڪمرن ۾؟ اٽارني جنرل چيو ته جوابدارن کي جيل ۾ رکيو ويو آهي پر دهشتگردن وانگر نه، گرفتار جوابدارن کي سموريون سهولتون ڏنيون ويون آهن.چيف جسٽس چيو ته گرفتار ٿيلن کي ذهني يا جسماني تڪليف نه ٿيڻ گهرجي.عدالت درخواستگذارن جي بريفنگ واري درخواست رد ڪري ڇڏي ۽ چيو ته جڏهن ٽرائل شروع ئي نه ٿيو ته حڪم ڪيئن ڏنو وڃي؟ سپريم ڪورٽ جا جج ڪمري اٿي هليا ويا.
