آءِ ايم ايف ۽ حڪومت ۾ 3 هزار ارب جي مشڪوڪ رقم تي اختلاف؟

اسلام آباد: (رپورٽ شهباز رانا)انٽرنيشنل مانيٽري فنڊ (IMF) سان ڪيل معاهدي موجب پاڪستان هڪ اهم ٽارگيٽ پورو ڪرڻ ۾ ناڪام رهيو آهي. معاهدي موجب پاڪستان جي دفاع سان لاڳاپيو ادارن سميت مختلف سيڪورٽي ۽ رياستي ادارن جا 484 اڪائونٽ جن ۾ 3 هزار ارب روپين کان مٿي رقم پئي آهي اهي ڪمرشل بئنڪن مان ختم ڪري اسٽيٽ بئنڪ جي انتظام هيٺ آڻڻا هئا ۽ اهو ڪم 30 ڊسمبر 2022 تائين حڪومت کي ڪرڻو هو، جيئن پاڪستان جي مالي معاملن ۾ شفافيت آڻي سگهجي. انهن اڪائونٽس ۾ رکيل رقم بابت حيرتناڪ ڳالهه اها آهي ته ناڻي واري وزرات کي انهن اڪائونٽس جي معلومات جي خبر ئي ناهي ۽ اڻ ڄاڻ آهي. اها رقم پارليمان مان منظور ڪيل به نه آهي. ڪمرشل بئنڪون انهن اڪائونٽس جا تفصيل حڪومت کي ڏيڻ کان انڪاري آهن. آءِ ايم ايف جي ٽيڪنيڪل ٽيم، جنهن آڪٽوبر ۾ اسلام آباد جو دورو ڪيو هو، پاڪستان طرفان ٽريزري سنگل اڪائونٽ (TSA) ۽ مئنيجمينٽ مالياتي خطرن جي صورتحال تي هڪ مسودي جي رپورٽ کي حتمي شڪل ڏني هئي. آءِ ايم ايف جي ٽيڪنيڪل مشن پروگرام جي نائين جائزي لاءِ اسٽاف جي سطح جي دوري کان الڳ آهي، جيڪو گذريل ٻن مهينن کان مسلسل دير جو شڪار آهي. ٽيڪنيڪل مشن جي نتيجن مان معلوم ٿيو ته ملڪ ۾ واحد خزاني جي اڪائونٽ سسٽم کي مڪمل طور تي لاڳو ڪرڻ ۾ گهٽ ۾ گهٽ هڪ سال لڳندو، جتان سمورا سرڪاري فنڊ مڪمل طور تي اسٽيٽ بئنڪ جي انتظام هيٺ اچي ويندا. 2021 ۾ پهرئين مرحلي ۾ سويلين اڪائونٽ ختم ڪرڻا هئا جنهن جي ڪاميابيءَ کان پوءِ، TSA سڌارن ۾ نمايان طور تي گھٽتائي آئي آھي. ٻئي ۽ آخري مرحلي ۾ دفاع ۽ گهرو کاتن سان لاڳاپيل ادارن جا اڪائونٽ ختم ڪرڻ هئا پر آءِ ايم ايف پنهنجي جائزه رپورٽ ۾ چيو آهي ته هاڻي اهو ٿيندو نظر نٿو اچي. آءِ ايم ايف جو چوڻ آهي ته اڃا تائين اها وضاحت ناهي ٿي سگهي ته سرڪاري شعبي جي رقم جو ڪيترو حصو انهن اڪائونٽس ۾ پيل آهي. سندن محطاط اندازي موجب انهن مشڪوڪ 484 اڪائونٽس ۾ ڪل امڪاني رقم جو اندازو 1.2 ٽريلين کان 2.9 ٽريلين رپين جي وچ ۾ آهي. يعني 3 هزار ارب روپين جي برابر رقم آهي. انهن اڪائونٽس ۾ رکيل رقم تي ملندڙ منافعي يا وياج واري رقم ان کان ڌار آهي. جنهن جي به خبر ناهي. آڪٽوبر 2022 جي وياج جي شرحن جي بنياد تي، ان رقم کي سرڪاري خزاني ۾ منتقل ڪرڻ سان ملڪ جي سالانه وياج جي خرچن ۾ 159 بلين رپين کان 385 بلين رپين جي وچ ۾ بچت ٿي سگهي ٿي. آءِ ايم ايف جي رپورٽ جي مسودي ۾ لڳايل اندازي مطابق 2.9 ٽريلين رپين جي منتقلي سان سرڪاري شعبي جي وڌيڪ سيڙپڪاري ۽ حڪومتي قرضن ۾ گهٽتائي لاءِ گنجائش پڻ پيدا ٿيندي. پاڪستان واعدو ڪيو هو ته ڊسمبر 2022 تائين اهي سڀ اڪائونٽ ڪمرشل بئنڪن مان بند ڪري اسٽيٽ بئنڪ جي ضابطي ۾ آڻيندو پر هاڻي اهو ممڪن نظر نٿو اچي. اهي اڪائونٽ جيڪي دفاع واري وزارت، هٿياربند فوجن ۽ عوامي شعبي جي ادارن سميت آئل اينڊ گيس ريگيوليٽري اٿارٽي (اوگرا) ۽ نيشنل هاءِ وي اٿارٽي (اين ايڇ اي) پاران رکيل آهن. خزاني جو واحد اڪائونٽ شفافيت ۽ بهتر انتظام ۽ نقدي جي دستيابي کي پڻ يقيني بڻائي ٿو. آءِ ايم ايف جي ٽيم اين ايڇ اي ۽ موٽر وي پوليس، اوگرا، هائير ايجوڪيشن ڪميشن (ايڇ اي سي) ۽ نيشنل اليڪٽرڪ پاور ريگيوليٽري اٿارٽي (نيپرا) جي آفيسرن سان ملاقاتون ڪيون ته جيئن مرڪزي بئنڪ کي گهربل فنڊ منتقل ڪرڻ ۾ سندن مزاحمت کي سمجهي سگهجي. مشن جي نتيجن مان ظاهر ٿيو ته اهڙن سمورن اڪائونٽن کي بند ڪرڻ لاءِ هاڻي نئين ڊيڊ لائين آڪٽوبر 2023ع جي گهري پئي وڃي. هڪ اهڙو وقت جڏهن ڪو به IMF پروگرام نه هوندو ۽ نه ئي ڪنهن اداري تي مالي شفافيت لاءِ ڪو دٻاءُ وجهي سگهندو ته هو پنهنجا فنڊ مرڪزي بئنڪ جي حوالي ڪن، جنهن تي اهي اربين روپين جو وياج به ڪمائي رهيا آهن. IMF جي جائزي موجب، اڃا تائين ڪيل پيش رفت کي وزن ڏيڻ، TSA-II کي پائلٽ ٿيڻ کان اڳ اڃا تائين ڪافي ڪم ڪرڻ جي ضرورت آهي. “بينڪ اڪائونٽن جي هڪ جامع انوينٽري، جيڪو TSA سڌارن جي عمل لاء هڪ لازمي ابتدائي شرط آهي، اڃا تائين غائب آهي،”. پبلڪ فنانس مئنيجمينٽ ايڪٽ جي ڀڃڪڙي ڪندي، ڪمرشل بئنڪون ناڻي واري وزارت کي سرڪاري اڪائونٽن جو ڊيٽا فراهم به نه ڪري رهيا آهن. هن وقت، دفاع واري وزارت، عوامي ادارا ۽ ڪجهه خودمختيار ڪارپوريشن اڃا تائين ڪمرشل بئنڪ اڪائونٽس برقرار رکندا پيا اچن ۽ انهن کاتن ۾ رکيل رقم وفاقي حڪومت جي دائري کان ٻاهر آهي. پهرين مرحلي تحت، سرڪاري وزارتن ۽ منسلڪ کاتن سان تعلق رکندڙ ڪمرشل بئنڪ اڪائونٽس کي مئي 2021 تائين بند ڪرڻو هو. پهرئين مرحلي هيٺ ٽريزري سنگل اڪائونٽ، جنهن کي TSA-I جي نالو ڏنو ويو هو، وزارتن، کاتن ۽ ايجنسين جا اڪائونٽ بند ڪيا ويا- پر اڃا تائين سڀئي اڪائونٽس بند نه ڪيا ويا آهن. مجموعي طور تي 6,610 اڪائونٽن مان صرف 4,581 اڪائونٽ بند ڪيا ويا جن جو مجموعي بيلنس 5 ارب رپيا فيڊرل ڪنسوليڊيٽيڊ فنڊ ۾ منتقل ڪيا ويا. رپورٽ ۾ انڪشاف ڪيو ويو ته وفاقي حڪومت کي 484 ٻين بئنڪ اڪائونٽس جي مالڪن جي خبر ئي ناهي. 1,550 اڪائونٽس ملازمن جي مدد ۽ ڊونر جي فنڊ ڪيل منصوبن لاءِ استعمال ڪيا ويندا آهن. ناڻي واري وزارت ڪجهه سيڪيورٽي سان لاڳاپيل اڪائونٽس ۽ رينجرز ۽ فرنٽيئر ڪانسٽيبلري پاران سنڀاليل ضابطن ۾ پڻ نرمي ڪئي هئي. هٿياربند فوجن کان علاوه سول ادارا به پنهنجا حساب ڪتاب ڏيڻ کان لنوائي رهيا آهن. اهي اڪائونٽس فنڊ ڪيا پيا وڃن ضابطن جي هڪ واضح ڀڃڪڙي سان – آمدني جو سلسلو ٺاهڻ جنهن جي پارليامينٽ طرفان اجازت ناهي. آءِ ايم ايف جون گهرجون، جيڪڏهن ڪامياب ٿيون ته، بهتر مالي انتظام آڻڻ ۾ مدد ملندي ۽ حڪومت کي ڪيش بيس فراهم ڪندا. هي نقد بنياد في الحال غير مناسب طور تي تجارتي بينڪن وٽ دستياب آهن. IMF چيو آهي ته “فيز ون تي عملدرآمد جا فائدا تمام گهٽ ٿيا ڇو ته ان ۾ رقم گهٽ هئي، پر اصل فائدو TSA-II تي عمل درآمد سان ٿيندو.”(نوٽ هي اسٽوري ايڪسپريس ٽريبيون ۾ شايع ٿي جيڪا سنڌيار جي پڙهندڙن لاءِ پيش ڪجي ٿي….ادارو)

پهنجو تبصرو موڪليو