غلام مصطفي جمالي
چونڊون جي تاريخ جڏهن کان مقرر ٿئي آهي ان ڏينهن کان وٺي ڪير سچ پڇي ته خاص طور تي مونکي ايتري خوشي ناهي ڇو ته ساڳيو فقير ساڳيو ڍول ۽ ساڳيو ئي راڳ هوندو باقي ڇا ٿيندو ڇو ته عوام ۾ ڪو خاص جوش جذبو ڏسڻ ۾ نه پيو ڀلي ظاهري طور وڏين سياسي پارٽين لاءَ ڏسڻ ۾ وڏا چئلنج نظر اچن پر ٿيندو اهو جو ماضي ۾ ٿيو آهي.عوام اڄ تاريخ جا ورڪ اٿلائي ڏسي ۽ اندر جي انسان کي ٿورو جهنجوڙي ته پوءَ يقينن اميد جي ڪا نئي صبح نئي سج سان اڀري پر ائين ٿيندو ڪون اسان برياني جي پليٽ تي ووٽ ڏيڻ جا عادي ٿي ويا آهيو اسانجو اڳيون پيڙيون به اسان کي اهو ڪجه سيکاريون ويون آهن.مونکي ته حيرت ته آهي اڄ جي نوجوان تي جن وٽ ايڏو شعور هوندي به پنهنجي ووٽ سان پنهنجي تقدير جو فيصلو نه پيا ڪري سگهن انهي ڪري معاشري ۾ اسان وٽ تمام گهڻي خوشگواري ناهي. 1956ع جي آئين تحت پهرين عام چونڊن لاءِ مهم روز شور تي هئي پر اها به نه هلي جنهن ۾ مارشل لا لاڳو ڪيو ويو. هن يارنهن سالن جي ڊگهي رات مان جڏهن ڪو ٿڪجي پيو ته هوءَ پنهنجي سڙيل ورثي کي آمريت جي رات جي حوالي ڪري گهر هلي ويو، 1970ع جون چونڊون پاڪستان لاءِ تباهي هيون، 1977ع جي چونڊن وري يارنهن سالن جي مارشل لا ڏني. 1985ع (غير جماعتي) کان 1999ع تائين، پنجن ئي چونڊن ۾ جيڪي پنج حڪومتون وجود ۾ آيون، اهي مٺي جا ڪمزور گهر ثابت ٿيون جيڪي هوا جي هڪ لوڏي سان ڊهي پٽ پئجي ويو چونڊيل وزير اعظم مالڪ جي نوڪرن وانگر ايندا ۽ ويندا رهيا. 2008ع کان 2013ع تائين ۽ 2013ع کان 2018ع تائين ٻن حڪومتن پنهنجو مدو پورو ڪيو، پر ٻنهي وزيراعظمن کي آرٽيڪل 62/63 تحت عهدن تان برطرف ڪيو ويو.اڄ اسان جي سياسي ليبارٽري ۾ ٺهيل مختلف حڪومتن کي 25-30 سالن جي ڄمار ۽ ان کان مٿي جي سڀني ماڻهن ڏٺو آهي، پرکيو آهي ۽ برداشت ڪيو آهي. مون پرويز مشرف جي مارشل لا ڏٺي، پ پ جي پنج سال حڪومت ڏٺي، مون مسلم ليگ (ن) جي پنج سال حڪومت ڏٺي، پي ٽي آءِ جي چار سال حڪومت ڏٺي. هن سورهن پارٽين جي اتحادي حڪومت ۽ نگران دورن جا ڇهه مهينا ڏٺا آهن. اچ واري ڏينهن گهر مان نڪرڻ وقت ڪنهن به ووٽر کي اهو فيصلو ڪرڻو آهي ته هو پنهنجو، پنهنجي ايندڙ نسلن ۽ پاڪستان جو مستقبل ڪنهن جي حوالي ٿو ڪري. وڏين پارٽين ۾ مسلم ليگ (ن) به سندس سامهون آهي. پيپلز پارٽي ۽ تحريڪ انصاف به سندن سامهون آهي.2008ع جي چونڊن کانپوءِ پيپلز پارٽي ۽ مسلم ليگ (ن) وچ ۾ معاهدو ٿيو. شرط رڳو اهو هو ته جن ججن کي مشرف ڦاهي ڏني هئي، تن کي حڪومت ٺهڻ کان پوءِ ٽيهه ڏينهن اندر بحال ڪيو ويندو. زرداري صاحب ان ڳالهه کي ٽوڙي ڇڏيو ته…… ”اهڙا عهدا پٿر تي لڪير نه آهن.“ ججن جي بحاليءَ ۾ هڪ سال لڳي ويو، ۽ آخرڪار نواز شريف لانگ مارچ لاءِ روڊن تي نڪري آيو. پيپلز پارٽي جي جمهوريت نوازي اها آهي ته فيبروري 2009ع ۾ شهباز شريف کي برطرف ڪري پنجاب ۾ گورنر راڄ لاڳو ڪيو ويو. ارڙهين ترميم سڀني پارلياماني پارٽين جو گڏيل مطالبو هو جنهن لاءِ هڪ وڏي ڪميٽي جوڙي وئي هئي. پيپلز پارٽي وٽ ان کانسواءِ ٻيو ڪو رستو نه هو ته هو مشرف دور جي سترهين ترميم کي ختم ڪرڻ لاءِ ارڙهين ترميم سان سهڪار ڪري. ان دور ۾ عوام کي 18 کان 18 ڪلاڪن جي خوني لوڊشيڊنگ کي منهن ڏيڻو پيو. صنعتي سرگرميون مفلوج ٿي ويون، زرداري صاحب آرمي چيف، آءِ ايس آءِ جي سربراهه کي واڌ ڏئي ”مفاهمت“ جو ماحول برقرار رکيو، دهشتگردي جو عفريت قابو کان ٻاهر ٿي ويو. ڪرپشن انڊيڪس 140 تي پهچي ويو، ايف اي ٽي ايف گري لسٽ مان نڪري بليڪ لسٽ جي ڪناري تي اچي ويو. مهانگائي وڌندي رهي. ملڪ ۾ معاشي ترقي، عوامي ڀلائي ۽ انفراسٽرڪچر جي حوالي سان ڪو به اهڙو وڏو منصوبو نه هو، جنهن کي هن دور جي اعزاز جو تمغا سمجهي سگهجي. بعد ۾ پيپلز پارٽي بلوچستان ۾ گورنر راڄ لاڳو ڪيو.2013ع ۾ معاشي بحران ۽ دهشتگرديءَ سبب اونداهيءَ ۾ ٻڏل پاڪستان جو زوال نواز شريف ٿيو. هي وحشیانه چالن ۽ وحشي سازشن سان ڀريل ڪهاڻي آهي، انفڪشن هڪ صفحي کان صفحي تائين وڌي رهي آهي. موسمن جا رنگ بدلائيندڙ هوائون وزيراعظم جي پٺيءَ تي تازگي جي بارش ڪنديون رهن ٿيون. اڌ رات جو هو پنهنجي بيڊ روم جو دروازو کڙڪائيندو ۽ پيغام ڏيندو هو ته ”استعيفيٰ ڏيو ۽ گهر وڃو، ٻي صورت ۾ سخت نتيجا ڀوڳڻ لاءِ تيار رهو.“ نواز شريف ڪنڌ هيٺ ڪري پنهنجو ڪم جاري رکيو. پٽ کان پگهار نه وٺڻ جي ڏوهه ۾ کيس وزيراعظم هائوس مان ڪڍيو ويو ۽ سڄي عمر سياست مان ڪڍيو ويو. پر جڏهن هو ويو ته تيرهن هزار ميگا واٽ بجلي ڏئي اونداهيءَ کي دور ڪري ڇڏيو. هٿياربند فوجن جي مدد سان اسان دهشتگردي کي منهن ڏنو. فاٽاف کي بليڪ لسٽ مان ڪڍي وائيٽ لسٽ تي ڇڏيو ويو. تاريخ ۾ پهريون آءِ ايم ايف پروگرام مڪمل ڪرڻ بعد هن الوداع ڪيو. مهانگائي کي ڪڏهن به 3 ۽ 4 سيڪڙو جي شرح سان وڌڻ نه ڏنو ويو. ڊالر جي مقابلي ۾ رپيو مضبوط ٿيو. جي ڊي پي کي ڇهه سيڪڙو کان وڌيڪ سطح تي ڇڏيندي. ڪرپشن جو گراف 140 کان 117 تائين آندو. اهو ماڻهن جي اتحاد کي وڌايو.هن سي پيڪ جي صورت ۾ اربين ڊالرن جي سيڙپڪاري ڪئي. ترقي يافته معلومات ٽيڪنالاجي. جديد مواصلاتي نظام ٺاهيو. هن پرڏيهي لاڳاپن کي عزت ڏني. هندستان سان برابري جي بنياد تي ڳالهه ٻولهه ڪئي. پاڪستان دنيا جي 25هين وڏي معيشت بڻجي ويو، جيڪو زرداري دور ۾ 44هين نمبر تي هو. بيروزگاري 6.2 سيڪڙو مان 5.8 سيڪڙو ٿي وئي. پاڪستان سمورن قابل ذڪر اشارن ۾ اڳتي وڌي رهيو آهي، معتبر عالمي اداري ”بلومبرگ“ ٽنهي پارٽين جي دورن جو جائزو وٺندي مسلم ليگ (ن) جي معاشي ڪارڪردگي کي بهترين قرار ڏنو آهي، جڏهن ته ٽرانسپيرنسي انٽرنيشنل ان جي تصديق ڪندي چيو آهي. نواز دور ۾ ڪرپشن جي انڊيڪس ٻين ٻن پارٽين کان گهٽ هئي.جڏهن عمران خان جي قيادت ۾ پي ٽي آءِ جو سفر شروع ٿيو ته پاڪستان وڏن مسئلن مان نڪري معاشي ۽ سياسي استحڪام جي راهه تي گامزن ٿيو. هر ننڍي وڏي ٻيڙيءَ سان ٽڪرائجي ۽ سندن تختيون ٽوڙي عمران حڪومت جي ٻيڙيءَ کي مدار مشفق وانگر لوليون ڏيڻ شروع ڪيون. هوائن کي خبر نه هئي ته ترقيءَ جا ٻج ڪٿي پوکيا ۽ عمران جي سياست ڪٿي زوال پزير ٿئي عمران خان جي سياست ڄڻ ڪنپوسٽ سان ڀريل هڪ بالٽي هئي جنهن ۾ صرف ٿورو پاڻي لاڳو هئو. پر بنجر زمين مان هڪڙو وڻ فٽو آهي . تنهن هوندي به ڪنڊن جو فصل چار سئو ٿيڻ شروع ٿيو، جيڪو اڄ تائين پوکجي نه سگهيو آهي. اهو دور اسان جي تاريخ جو اونداهو باب هو، جنهن ۾ سمورين محرومين، معاشي انحطاط، سياسي افراتفري، اخلاقي انحطاط، ادارتي انحطاط ۽ جمهوريت پسندي هئي. 25 هين وڏي معيشت صرف چئن سالن ۾ 47 هين جڳهه تي ڦٽي ڪئي وئي. ڪرپشن، جنهن جو درجو 117 هو، ٽپو ڏئي 140 تي پهچي ويو. بيروزگاري ٻيهر 6.3 سيڪڙو تائين وڌي وئي نيشنل گرڊ ۾ صرف 400 ميگاواٽ بجلي شامل ڪئي وئي آهي، اها به گذريل حڪومت جي منصوبن کي مڪمل ڪرڻ سان. خان صاحب گذريل چئن سالن ۾ ايترا پرڏيهي قرض ورتا، جيترو هن 71 سالن ۾ نه ورتو ويو. اسٽاڪ ايڪسچينج کي نقصان جاري رهيو. سي پيڪ جنهن ۾ پاڪستان جي تقدير بدلائڻ جو جوهر هو، مفلوج رهيو. نابالغ ٻاراڻي سياست پاڪستان کي دلدل جي ڳچي ۾ اڇلائي ڇڏيو آهي. باغي نواز ۽ حبيب خان ۾ ملڪ جو اهو حشر ڪندڙ فتنو ضرور قانون جي پهچ کان پري رهجي ويو جيڪو هن وقت انهن جي منهن تي کل ڪرائي رهيو آهي. 2018 کان 2022 تائين، اسان وٽ ٽن پارٽين جا ٽي موسم آهن، انڪري پاڻ ايترو ضرور چوندس ته اڄ فيصلو ڪرڻ کان پهرين هڪ نظر پوئتي موٽائي ڪري ۽ وارائي سڏجو ۽ پوءَ ڪو فيصلو ڪجو اهو فيصلو ايترو ڏکيو ناهي پر ڪرڻو اوهانکي آهي ته اسان پنهنجي، پنهنجي نسلن ۽ ملڪ جو مستقبل ڪنهن کي سونپيون. مهر لڳائڻ وقت صرف هڪ لمحو لڳندو آهي، پر اهو لمحو ايندڙ پنجن سالن تائين اسان جي تقدير جو لکت بڻجي ويندو آهي.
