پنجاب ۾ چونڊ بابت ڪيس جي ٻڌڻي فل ڪورٽ ڪري، اٽارني جنرل

اسلام آباد (بيورو رپورٽ) چيف جسٽس آف پاڪستان عمر عطا بنديال پنجاب ۽ خيبرپختونخواهه ۾ چونڊون ملتوي ڪرڻ خلاف تحريڪ انصاف جي درخواست تي ٻڌڻي دوران رمارڪس ڏنا ته چونڊون رڳو ايمرجنسي لاڳو ڪري ملتوي ڪري سگهجن ٿيون.پاڪستان تحريڪ انصاف جي درخواست تي چيف جسٽس پاڪستان عمر عطا بنديال جي سربراهي ۾ 5 رڪني لارجر بينچ اڄ ٻيهر ٻڌڻي ڪئي.بينچ ۾ جسٽس اعجاز الحسن، جسٽس منيب اختر، جسٽس امين الدين ۽ جسٽس جمال خان مندوخيل شامل آهن.اڄ ٻڌڻي شروع ٿي ته چيف جسٽس آف پاڪستان چيو ته هو ان ٻڌڻي کي گهڻو وقت لٽڪائڻ نٿا چاهين، ڪالهه جي حڪم موجب اليڪشن ڪميشن جو دائرو ڏسڻو آهي، سياسي پارٽين جي پارٽين بڻجڻ جو معاملو به سامهون ايندو. بعد ۾ ڏسبو، قانون جي حڪمراني ۽ جمهوريت هڪ آهي، سڪي جا ٻه پاسا آهن، اڄڪلهه سياسي پارو تمام بلند آهي، ڪالهه درخواست ڪئي وئي ته سياسي پارٽيون يقين ڏيارين.پاڻ ۾ برداشت، صبر ۽ امن جي صورتحال پيدا ڪرڻ گهرجي.چيف جسٽس آف پاڪستان چيو ته مان ذاتي طور تي سمجهان ٿو ته قانوني تڪرار ۾ نه پئجي وڃون، اسان کي به سماجي ۽ سياسي نظم و ضبط بحال ڪرڻو آهي، سپريم ڪورٽ نيڪ نيت سان ڪيس جي ٻڌڻي ڪري رهي آهي، ڌرين کي فيصلو ڪرڻو آهي ته ڪهڙي طرف وٺن. ڪالهه به چيو هو ته قانوني مسئلو خال ۾ حل نٿو ٿي سگهي، آئين هڪ زنده دستاويز آهي، ان جي تشريح زميني حالتن جي بنياد تي ئي ٿي سگهي ٿي. وڪيل فاروق ايڇ نائيڪ چيو ته اهو طئي ڪرڻو آهي ته موجوده سياسي ۽ معاشي حالتن ۾ جمهوريت ۽ ملڪ جي بهتري ڪهڙي آهي، سياسي پارٽيون اسٽيڪ هولڊر آهن، انهن کي ٻڌڻ گهرجي. جسٽس جمال مندوخيل فاروق ايڇ نائيڪ کان پڇاڻو ڪيو ته اوهان ان ڳالهه کي پارليامينٽ ۾ ڇو نٿا کڻي وڃو؟ ان تي فاروق ايڇ نائيڪ چيو ته هو معاملو پارليامينٽ ۾ اٿارڻ جو سوچي رهيا آهن.اٽارني جنرل منصور عثمان چيو ته پهرين مارچ جي آرڊر ۾ 2 ججن فيصلو ڏنو.چيف جسٽس آف پاڪستان عمر عطا بنديال چيو ته هي هڪ الڳ ڪيس آهي، پهرين مارچ جي فيصلي تي منهنجو جواب آهي ته قانون صدر کي تاريخ ڏيڻ جو اختيار ڏئي ٿو، پهرين مارچ جي فيصلي تي وضاحت چاهيون ٿا ته الڳ درخواست ڏيو. سادو سوال، اليڪشن ڪميشن تاريخ اڳتي وڌائي سگهي ٿي يا نه، جيڪڏهن اليڪشن ڪميشن کي اختيار ملي ته معاملو ختم ٿي ويندو.اٽارني جنرل چيو ته جيڪڏهن عدالتي فيصلو چار کان ٽي هو ته پوءِ اهڙو ڪو حڪم ناهي جنهن جي خلاف ورزي ڪئي وئي، عدالتي حڪم نه هو ته پوءِ صدر به تاريخ نٿو ڏئي سگهي، پهرين مارچ جو عدالتي حڪم طئي ڪيو وڃي.چيف جسٽس عمر عطا بنديال چيو آهي ته هن وقت ڪيس کي تاريخ ۽ ڪالعدم نه ٿيڻ گهرجي، چونڊون جمهوريت لاءِ ضروري آهن، ٻن معزز ججن فيصلو ڏنو آهي، معاملي کي نظرانداز نه ڪيو وڃي، بينچ ميمبرن ۾ اٿاريل سوال تي غور ڪيو. درخواست، سپريم ڪورٽ جو دائرو اختيار درخواست تائين محدود ناهي. ان موقعي تي اٽارني جنرل منصور عثمان فل ڪورٽ جوڙڻ جي درخواست ڪندي چيو ته درخواست آهي ته هي اهم معاملو آهي، جيڪڏهن بينچ مناسب سمجهي ته فل ڪورٽ ٺاهي.جسٽس جمال مندوخيل چيو ته پهرين مارچ جو فيصلو آهي ته ڪيترا ميمبر آهن اهو سپريم ڪورٽ جو اندروني معاملو آهي، ٻڌايو وڃي ته آئين ۾ 90 ڏينهن اندر چونڊون ڪرائڻ گهرجن يا نه؟ ڇا اليڪشن ڪميشن اليڪشن جي تاريخ کي رد ڪري سگهي ٿي؟ چيف جسٽس چيو ته معاملو صاف ڪرڻ تي جسٽس جمال مندوخيل جو شڪر گذار آهيان.

پي ٽي آءِ جي وڪيل علي ظفر چيو ته هر اداري کي پنهنجي آئيني حدن ۾ رهي ڪم ڪرڻو پوندو.چيف جسٽس پي ٽي آءِ جي وڪيل کي چيو ته اهڙي رويي جي توهان جي اعليٰ قيادت کان به توقع آهي، ڇا توهان پنهنجي سياسي قيادت سان ڳالهايو آهي؟ پي ٽي آءِ کي قدم کڻڻا پوندا ڇو ته هنن عدالت سان رجوع ڪيو آهي، ملڪ ۾ هن وقت تشدد ۽ عدم برداشت آهي، معاشي صورتحال ڏسو، اٽي لاءِ ليڪون لڳل آهن، انهن ماڻهن جو پاڻ ۾ وڙهڻ بدران سوچيو، تحريڪ انصاف وٺندي. شروعات، اهي حڪومت کي ٻڌائيندا.وڪيل علي ظفر چيو ته چونڊون دير سان ٿينديون ته هي بحران وڌيڪ وڌندو، چونڊون عوام جو بنيادي حق آهي.جسٽس امين الدين خان پڇاڻو ڪيو ته ڇا اليڪشن شيڊول کي 90 ڏينهن تائين گهٽائي سگهجي ٿو؟ جسٽس اعجاز الحسن چيو ته اليڪشن ڪميشن 90 ڏينهن ۾ چونڊون ڪرائڻ جو پابند آهي. جسٽس جمال مندوخيل چيو ته بدقسمتي سان ڪنهن کي به شڪ ناهي ته هاڻي 90 ڏينهن ۾ چونڊون نه ٿيون ٿي سگهن، سوال اهو آهي ته ڇا اهو مسئلو جمهوري طريقي سان حل نٿو ٿي سگهي؟ پاڪستان ۾ آئين جي ڪنهن کي به پرواهه ناهي، اليڪشن هر صورت ۾ ٿيڻي آهي، سوال اهو آهي ته تاريخ ۾ 90 ڏينهن کان وڌيڪ واڌ جو اختيار ڪنهن وٽ آهي؟ سوال اهو به آهي ته هڪ خادم جي خواهش کي اسيمبليءَ ۾ ٽوڙيو وڃي يا نه؟   وڪيل علي ظفر چيو ته وزيراعظم ۽ وڏو وزير چونڊيل نمائندا آهن، جسٽس جمال مندوخيل چيو ته جيڪڏهن وزيراعظم جي پنهنجي پارٽي بي اعتمادي جو ووٽ وٺڻ چاهي ته اسيمبلي ٽوڙي سگهي ٿي. وڪيل علي ظفر چيو ته بي اعتمادي جي رٿ آئي ته اسيمبلي ٽوڙي نه سگهندي. جسٽس جمال مندوخيل چيو ته پارليامينٽ کي هڪ شخص جي اسيمبلي ٽوڙڻ جي اختيار جو جائزو وٺڻ گهرجي.جسٽس اعجاز الحسن چيو ته ڇا اليڪشن ڪميشن کي ملڪ جي صدر جي تاريخ تبديل ڪرڻ جو اختيار آهي؟ ڇا اليڪشن ڪميشن 90 ڏينهن کان وڌيڪ دير ڪري سگهي ٿي؟چيف جسٽس چيو ته اليڪشن ايڪٽ جو سيڪشن 58 چونڊون ملتوي ڪرڻ جي اجازت نٿو ڏئي.جسٽس اعجاز الحسن چيو ته اليڪشن ڪميشن تاريخ ۾ تبديلي لاءِ صدر سان رابطو ڪري سگهي ٿي، سمورا انتظامي ادارا اليڪشن ڪميشن سان سهڪار ڪرڻ جا پابند آهن، اليڪشن ڪميشن ان صورت ۾ ئي رابطو ڪري سگهي ٿي، جڏهن ٺوس سبب هجن، جيڪڏهن 90ع ۾ چونڊون ممڪن نه هجن. ڏينهن، عدالت حڪم ڏئي سگهي ٿي.

چونڊون ممڪن نه هيون ته عدالت وڃڻ گهرجي ها: جسٽس منيب

جسٽس منيب چيو ته جيڪڏهن چونڊون نه ٿي سگهيون ته اليڪشن ڪميشن کي عدالت سان رجوع ڪرڻ گهرجي ها، حڪم جاري نٿو ڪري سگهجي، جيڪڏهن اليڪشن ڪميشن اليڪشن 6 مهينن لاءِ ملتوي ڪري سگهي ٿي ته پوءِ 6 سال به ڪري سگهي ٿي.جسٽس جمال مندوخيل چيو ته آئين خاموش آهي ته چونڊون ڪير ڪرائي سگهي ٿو، ڇا پارليامينٽ کي آئين ۾ ترميم نه ڪرڻ گهرجي؟ جسٽس منيب اختر چيو ته بهتر ٿيندو ته پارليامينٽ ترميم ڪري، سوال اهو آهي ته ترميم ٿيڻ تائين جيڪي چونڊون ٿيڻيون آهن، انهن جو ڇا ٿيندو؟ جيڪڏهن فنڊن جي ڳالهه آهي ته نگران حڪومت فنڊ ڪيئن فراهم ڪندي؟ اخبار ۾ وزيراعظم جو بيان پڙهيو هو، وفاقي حڪومت چوي ٿي ته مارچ تائين 500 ارب ٽيڪس جمع ڪرايا ويا آهن، حيرت جي ڳالهه آهي ته 500 ارب مان 20 ارب چونڊن لاءِ نه ڏنا ويا، ناڻي واري سيڪريٽري چيو ته اليڪشن لاءِ فنڊ نه هاڻي آهن ۽ نه مستقبل ۾، مطلب ته اليڪشن نه ٿيندي، هڪ حڪومتي سيڪريٽري اهڙو لاجواب بيان ڪيئن ٿو ڏئي سگهي.

چونڊن لاءِ ججن جون پگهارون گهٽائڻ جي تجويز

ان موقعي تي چيف جسٽس چونڊن لاءِ ججن جون پگهارون گهٽائڻ جي تجويز ڏني. هن چيو ته چونڊن لاءِ سموري بجيٽ جي ضرورت ناهي، اسان جي پگهارن تي 20 ارب جي ليوي لاڳو ٿي سگهي ٿي، حڪومت خرچ گهٽ ڪري 20 ارب ڪڍي سگهي ٿي.وڪيل فاروق ايڇ نائيڪ چيو ته وفاق جي ڪنسوليڊيٽيڊ فنڊ جا خرچ پارليامينٽ جي منظوري سان خرچ ٿيندا آهن، موجوده صورتحال ۾ قومي اسيمبلي آهي، نئين اسيمبلي خرچن جي منظوري ڏئي، سيڪريٽري اليڪشن ڪميشن ناڻي واري بيان جو جواب ڏئي. جسٽس جمال مندوخيل چيو ته ناڻي وارو سيڪريٽري منظور ٿيل بجيٽ کان وڌيڪ فنڊ ڪيئن ٿو ڏئي؟

معاشي بحران جي حقيقت کي نظرانداز نٿو ڪري سگهجي: چيف جسٽس

چيف جسٽس آف پاڪستان چيو ته ملڪ معاشي بحران مان گذري رهيو آهي، معاشي بحران جي حقيقت کي نظرانداز نٿو ڪري سگهجي، بحران کي منهن ڏيڻ لاءِ قربانيون ڏيڻيون پونديون، 5 سيڪڙو پگهارون کٽڻ سان اليڪشن مهانگي ٿي سگهي ٿي، قانون آهي. خيبرپختونخواهه ۾ لاڳو ڪيل تنظيمن سڀ کان وڌيڪ آپريشن ڪيا، هن وقت تائين رڳو پنجاب ۾ 61 آپريشن، سنڌ ۾ 367، خيبرپختونخواهه ۾ 1245 آپريشن ٿيا آهن، پنجاب ۾ صورتحال خيبرپختونخواهه کان مختلف آهي، سواءِ هر هنڌ چونڊون ٿي رهيون آهن. ترڪي ۾ زلزلي متاثر علائقن ۾ ايمرجنسي لاڳو ڪري چونڊون ملتوي ڪري سگهجن ٿيون.

سپريم ڪورٽ ۾ ٻڌڻي دوران ”ايبسليوٽلي ناٽ“ جو ذڪر  

چيف جسٽس آف پاڪستان چيو ته اليڪشن ڪميشن جو فيصلو ايمرجنسي لاڳو ڪرڻ جي ڳالهه ڪري ٿو؟ پي ٽي آءِ جي وڪيل علي ظفر جواب ڏنو ”بلڪل نه“، جنهن تي چيف جسٽس چيو ته ”بلڪل نه، پوءِ توهان ڪنهن ٻئي کي ٻڌايو.جسٽس جمال مندوخيل چيو ته ڇا بجيٽ ۾ چونڊن لاءِ فنڊ رکيا ويا آهن؟ جيڪڏهن فنڊ نه آهن ته انهن کي وٺڻ جو طريقو آئين ۾ ڏنل آهي.وڪيل پي ٽي آءِ علي ظفر چيو ته چيف اليڪشن ڪمشنر گذريل سال چيو هو ته هو نومبر 2022ع ۾ چونڊن لاءِ تيار آهي، هاڻي اليڪشن ڪميشن اوچتو چئي ڇڏيو آهي ته فنڊز نه آهن، فنڊن جي کوٽ سبب اليڪشن ملتوي ڪرڻ جو ڪو به جواز ناهي. چونڊ عملو موجود آهي، چونڊن لاءِ سيڪيورٽي فراهم ڪرڻ صوبائي حڪومتن جي ذميواري آهي، سيڪيورٽي اهلڪارن جي عدم موجودگي جو ذڪر ڪيو ويو آهي.جسٽس جمال مندوخيل چيو ته جيڪڏهن اليڪشن ڪميشن پنهنجو حڪم واپس وٺي يا عدالت ان کي ڪالعدم ڪري ۽ چوي ته ڪو به مدد نه ڪري رهيو آهي ته پوءِ ڇا ٿيندو؟ ڪميشن کي پنهنجا مسئلا حل ڪرڻ لاءِ عدالت ۾ اچڻو پوندو.اٽارني جنرل آف پاڪستان منصور عثمان پنهنجي دليلن ۾ چيو ته 30 جون تائين ٽيڪس جي مد ۾ 170 ارب رپيا گڏ ڪرڻ جو هدف آهي، آءِ ايم ايف مطالبو ڪيو ته وياج جي شرح ۾ واڌ ڪئي وڃي، شرح سود وڌڻ سبب مقامي قرضن ۾ اضافو ٿيو آهي. ٿي چڪو آهي جسٽس منيب اختر پڇاڻو ڪيو ته ڇا چونڊن لاءِ 20 ارب رپيا گڏ ڪرڻ حڪومت لاءِ ڏکيو ڪم آهي؟ ڇا عام چونڊن جي ڪا به اهميت ناهي؟ صوبن کي اندروني ۽ بيروني خطرن کان بچائڻ وفاق جي آئيني ذميواري آهي.

ليپ ٽاپ اسڪيم لاءِ 10 ارب جاري ٿي سگهن ٿا، اليڪشن لاءِ ڇو نه: جسٽس اعجاز الاحسن

جسٽس اعجاز الحسن چيو ته سمورو معاملو ترجيحن جو آهي، ليپ ٽاپ اسڪيم لاءِ 10 ارب رپيا خرچ ٿي سگهن ٿا، اليڪشن لاءِ 20 ارب رپيا ڇو نه؟ ان موقعي تي پي ٽي آءِ اڳواڻ فواد چوڌري چيو ته ميمبرن کي ترقياتي ڪمن لاءِ فنڊ به جاري ڪيا ويا آهن. ان تي جسٽس منيب چيو ته ميمبرن کي فنڊ ڏيڻ به عدالتي حڪم جي ڀڃڪڙي آهي.جسٽس منيب پڇاڻو ڪيو ته ڇا ترقياتي فنڊن جي اعلان وقت آءِ ايم ايف جون شرطون موجود نه هيون؟ اٽارني جنرل جواب ڏنو ته ترقياتي فنڊن جو معاملو شايد 5 مهينا پراڻو آهي.اٽارني جنرل چيو ته مسئلو آئيني اختيار نه پر وسيلن جي کوٽ جو آهي، بچاءَ واري وزارت چيو ته هو سڪيورٽي صورتحال سبب فوج فراهم نٿا ڪري سگهن.جسٽس منيب اختر چيو ته ڪا به ضمانت ناهي ته آڪٽوبر ۾ حالتون بهتر ٿينديون.چيف جسٽس چيو ته فوج جي نقل و حرکت تي خرچ اچي رهيا آهن، ڇا هي اهڙو مسئلو آهي جيڪو حل نٿو ٿي سگهي؟ دهشتگردي جا مسئلا 90ع جي ڏهاڪي کان هلي رهيا آهن، ڇا 90ع واري ڏهاڪي ۾ چونڊون نه ٿيون هيون؟ دهشتگرديءَ جي دور ۾ به چونڊون ڪرايون ويون، جنهن جي وڏي قيمت سياستدانن ادا ڪئي، پيپلز پارٽي جي سربراهه جي شهادت هڪ وڏو سانحو هو، ان سموري صورتحال جي باوجود چونڊون ٿيون.

آئين موجب چونڊن دوران ڊيوٽي ڪرڻ فوج جي ذميواري آهي: جسٽس منيب

جسٽس منيب چيو ته آرٽيڪل 245 تحت حڪومت چونڊن جي ڊيوٽي لاءِ فوج کي حراست ۾ وٺي سگهي ٿي، چونڊن تي خرچ ٿيڻ واري معاملي کي سمجهان ٿو ته ان کي ڌار ڪرڻ لاءِ وڌيڪ پئسا وٺڻا پوندا، فوج جي ذميواري آهي ته چونڊن دوران ڊيوٽي سرانجام ڏئي. چيف جسٽس چيو ته آئين ۽ قانون موجب اليڪشن ڪميشن کي چونڊن جي تاريخ تبديل ڪرڻ جو اختيار ناهي.جسٽس منيب چيو ته چونڊون ڪنهن به وقت ٿي سگهن ٿيون، اليڪشن ڪميشن تيار هجي، حڪومت هلائڻ اليڪشن ڪميشن جو ڪم ناهي.اٽارني جنرل منصور عثمان چيو ته مردم شماري اڃا ٿي رهي آهي، سرڪاري عملو مردم شماري ۾ مصروف آهي، مردم شماري کانپوءِ سيٽن جو تناسب تبديل ٿيندو آهي. چيف جسٽس چيو ته مردم شماري کانپوءِ تڪ بندين لاءِ به 4 مهينا گهربل آهن.

فوج سيڪيورٽي ڏيڻ کان ڪيئن انڪار ڪري سگهي ٿي؟ جسٽس منيب

جسٽس منيب چيو ته آدمشماري دوران چونڊون نٿيون ٿي سگهن. ڇا اسان کي اهو سمجهڻ گهرجي ته قوم دهشتگردن وٽ يرغمال آهي؟ ڇا پاڪستان وري جمهوري ملڪ بڻجي ويو آهي؟ فوج حڪومت جي ماتحت آهي، اها سيڪيورٽي ڏيڻ کان ڪيئن انڪار ڪري سگهي ٿي؟ فوج کي اليڪشن ڊيوٽي ڪرڻ سان ڪهڙو مسئلو آهي؟ ذميواري ذميواري آهي.چيف جسٽس چيو ته 2017 کان هڪ سياسي پارٽي مردم شماري تي اعتراض ڪري رهي آهي، عوام کي شفاف نموني نمائندگي ڏني وڃي، پهريون ڀيرو عدالت اليڪشن ملتوي ڪرڻ جا سبب جاچي رهي آهي، اصل صورتحال اها آهي ته اليڪشن ملتوي ڪئي وئي آهي. ائين ڪيئن ٿو ٿي سگهي، بينظير ڀٽو جي شهادت چونڊن کان صرف 40 ڏينهن اڳ، اليڪشن ڪميشن جي آفيسن کي باهه ڏئي ساڙيو ويو، سڄي ملڪ ۾ سانحي تي سراپا احتجاج، ڌرڻي جو فيصلو. اليڪشن ڪميشن کي تڪڙ ۾ لکيو ويو.سپريم ڪورٽ ڪيس جي ٻڌڻي سڀاڻي صبح ساڍي 11 وڳي تائين ملتوي ڪري ڇڏي.

پهنجو تبصرو موڪليو