ليکڪ شيرمحمد سولنگي
گذريل سال 2020 کان ڪرونا وائرس جي ڪري پاڪستان سميت پوري دنيا جي معيشت جو وايو منڊل تبديل ڪري ڇڏيو آهي پر هاڻي هر ملڪ آهستي آهستي ڪرونا جي مسئلي کي حل ڪري رهيو آهي جڏهن سنڌ ۾ وري 8 ڏينهن جو لاڪ ڊائون سمجهه کان ٻاهر آهي. وزيراعظم عمران خان مڪمل لاڪ ڊائون جي مخالفت ڪندي چيو آهي ته لاڪ ڊائون هڻندي اسان کي ٻئي پاسي به ڏسڻو آهي، اسان کي لاڪ ڊائون هڻي معيشت تباهه ناهي ڪرڻي، عوام جي سوالن جا سڌي ريت جواب ڏيندي وزيراعظم عمران خان چيو ته هن وقت پاڪستان ۾ ڪورونا جي چوٿين لهر آهي، ڀارتي ويرينٽ ڊيلٽا سڀ کان وڌيڪ خطرناڪ آهي، اهو گهڻو تيزيءَ سان پکڙجي ٿو، اسان ڏکيا فيصلا ڪيا، ماڻهن سان گڏ معيشت کي به بچايوسين، هن وقت به ڪورونا جي پکيڙ کي روڪڻ ۽ معيشت کي گڏ کڻي هلڻو آهي. هن چيو ته ڀارتي حڪومت بنا سوچي سمجهي لاڪ ڊائون ڪيو، ڀارتي حڪومت مٿئين طبقي جو سوچيو پر هيٺئين طبقي جو نه سوچيو، ڀارت ۾ تباهي ڏٺي سين، سندس موجب سنڌ حڪومت جي ڪوشش هئي ته لاڪ ڊائون ڪيون، مڃان ٿو ته لاڪ ڊائون ٺيڪ فيصلو آهي،
ان سان وبا جي پکيڙ گهٽجندي پر اسان کي ٻئي پاسي به ڏسڻو آهي، سنڌ حڪومت لاڪ ڊائون هڻي ٿي ته ذهن ۾ رکي ماڻهو بُک مرندا، وزيراعظم چيو ته ملڪ ۾ 3 ڪروڙ ماڻهن کي ويڪسين لڳي چڪي آهي، ڪوشش آهي ته ويڪسين نه کٽي، اسڪولن جي حوالي سان منهنجي راءِ آهي ته جيستائين استادن ۽ عملي کي ويڪسين نٿي لڳي وڃي تعليمي ادارا نه کولڻ گهرجن، اَهڙي طرح اُهي نااهل ۽ چور حڪمران ۽ ڪرپٽ بيورو ڪريسي ڪروڙين ماڻهن جا 3 مهينا يعني مئي، جون ۽ جولاءِ هرو ڀرو ڳڙڪائي ويا- اڃا آگسٽ ۾ به اُهو رينگٽ جاري رهندو ته ڪرونا موجود آهي ۽ ڪنهن به وقت نقصان ڏئي سگهي ٿو، حقيقت هِي آهي ته 15 آگسٽ کان اسڪول کولي سگهجن ٿا- پَر هِي تعليم دشمن، پورهيت دشمن ۽ عوام دشمن حڪمران وڌيڪ هڪ مهينو ڳڙڪائي ويندا. تعليمي ادارا 15 سيپٽمبر تي کولڻ جو اعلان ڪيو ويو آهي. اَهڙي طرح اُنهن ۾ مڪمل روانگي پهرين آڪٽوبر کان اچي سگهندي، سچ پچ ته وبا ضرور موجود هئي، پَر اُن جو طبي ۽ سائنسي تجزيو ۽ تجربو به موجود هو، پَر پوءِ به ظالم حڪمرانن ڪروڙين ماڻهن جو ايڏو ته وڏو نقصان ڪري ڇڏيو، جنهن جو ازالو تمام مشڪل آهي، افسوس اُنهن ماڻهن تي ٿئي ٿو، جيڪي هونئن ته پاڻ کي علم دوست ۽ پورهيت دوست ثابت ڪرڻ ۾ ننهن چوٽيءَ جو زور لڳائي ڇڏيندا آهن، پَر ڪرونا وائرس ۽ اُن جي نتيجي ۾ پيدا ٿيندڙ مُلڪي ۽ عالمي صورتحال ۾ هڪ اَهڙو ڪردار ادا ڪندا رهيا، جيڪو ٽاپ ليول جا ”جوڪر“ به ادا ڪري نٿا سگهن، اُهي مزاحيه فنڪار اڃا به چئي رهيا آهن ته ڇاڪاڻ جو ٽيسٽون گهٽجي ويون آهن، اُن ڪري مريضن جو تعداد به گهٽجي ويو آهي. عقل کان پنڌ اَهڙن ماڻهن کي آسپاس جون آباديون نظر ئي نه ٿيون اچن، جتي خدا تعاليٰ سَڀني کي محفوظ رکيو آهي. ڳالهه ٽيسٽن جي ناهي. ڳالهه زندگين جي نقصان جي آهي. ٽيسٽ ٿئي يا نه، ڪرونا جي وبا شدت سان موجود هجي ها ته هر پاسي لاش ڪرندي نظر اچن ها، نيا جي وڏي معيشت ۾ اپريل ۾ 20.5 ملين نوڪريون تباهه ٿي ويون ، سڀ کان وڏي رقم ڪڏهن به رڪارڊ ٿي وئي ، ليبر ڊپارٽمنٽ جمعه جي ڏينهن جاري ڪيل رپورٽ ۾ چيو ، لاڪ ڊائون جي مڪمل مهيني جو اثر حاصل ڪرڻ جو پهريون، اهو بيروزگاري جي شرح 14.7 سيڪڙو تائين مارچ ۾ 4.4 سيڪڙو کان وٺي ويو – گذريل صدي جي عظيم ڊپريشن کان وٺي جي بلند سطح، جانس اپکنز يونيورسٽي جي مطابق ، آمريڪا دنيا جي سڀ کان وڏي ۽ سڀ کان مهانگي ڪورونا وائرس وباء جو گهر آهي ، 75,000،1.2 کان وڌيڪ موت ۽ XNUMX ملين ڪيس رپورٽ ٿيا، وائرس تي مشتمل بندن کان معاشي نقصان تيز ۽ شاندار آهي ، ڪانگريس پاران منظور ٿيل 3 ارب ڊالر جي مالي امداد باوجود ، ۽ اهو خوف وڌي رهيو آهي ته عارضي برطرفيون دائمي ٿي وينديون جئين ڪجهه ڪمپنيون زنده نه رهنديون، هڪٻئي سان گڏ ، مارچ ۽ اپريل ۾ 21.4 ملين نوڪريون تباهه ڪيون ويون ، تقريبن 23 جي فيبروري 2010 کان معيشت جي ڊگهي توسيع دوران پيدا ٿيندڙ 2020 ملين پوزيشنن جي برابر، صنعت جي سڀني وڏن شعبن ۾ درد محسوس ڪيو، فرصت ۽ اسپتالون پهريون شعبو هٽايو ويو ۽ جنهن لاڪ ڊائون جي اثر کي برداشت ڪيو ، 7.7 ملين نوڪريون ضايع ڪيون ، جڏهن ته ٺاهڻ واردات 1.3 ملين پوزيشن کي ختم ڪري ڇڏيو، انهن ٻنهي شعبن اڪيلي ۾ مجموعي طور تي عالمي مالياتي بحران جي ٻن سالن ۾ وڃايل 8.6 ملين کان وڌيڪ نوڪريون شامل ڪيون، جيترو خراب ڊيٽا جي هئي ، حقيقي تصوير ممڪن آهي تمام خراب. ليبر ڊپارٽمينٽ نوٽ ڪيو ته بيروزگاري جي شرح 20 سيڪڙو جي ويجهو هوندي . اسان اها اميد ڪري سگهون ٿا ته مسقبل ۾ ڪرونا ڪري نقصان نه ٿيندو ۽ معيشت ترقي ڪندي.
